Główne źródła emisji pyłu do powietrza atmosferycznego i przegląd wskaźników emisji
Pod pojęciem pyłu należy rozumieć zbiór cząstek stałych, które zostały wyrzucone do powietrza atmosferycznego oraz pozostają w nim przez pewien okres czasu [3]. Obecnie w użyciu jest następująca klasyfikacja pyłów, której podstawą są rozmiary cząstek oraz ich wpływ na zdrowie ludzi:
• Całkowity pył zawieszony TSP (ang. total suspended particulates) – oznacza całkowitą zawartość pyłu w powietrzu atmosferycznym;
• Pył drobny PM10 (ang. particulate matter) – rozumie się jako frakcję pyłu zawieszonego, o rozmiarze cząstek poniżej 10 µm;
• Pył bardzo drobny PM2,5 – czyli frakcja pyłu zawieszonego, o rozdrobnieniu koloidalnym o średnicach cząstek mniejszych niż 2,5 µm.
Ze względu na sposób wprowadzania zanieczyszczeń do atmosfery wyróżnia się źródła zorganizowane i niezorganizowane. Za źródła zorganizowane uznaje się wszystkie te źródła emisji, które wprowadzają zanieczyszczenia do powietrza za pośrednictwem odpowiednich urządzeń technicznych (emitorów), do których należą: kominy, wyrzutnie wentylacyjne, odpowietrzniki itp. Natomiast źródłami niezorganizowanymi są wszystkie pozostałe źródła, które nie posiadają emitorów, a zanieczyszczenia wprowadzane są do atmosfery samorzutnie i są to zdarzenia przypadkowe [4].
1. Główne źródła emisji pyłów
Pyły trafiają do powietrza atmosferycznego zarówno w wyniku procesów naturalnych jak i antropogenicznych. Do głównych naturalnych źródeł emisji pyłów należy zaliczyć materiały osadowe, wybuchy wulkanów i pożary lasów. Sztucznymi źródłami pyłów w powietrzu są właściwie wszystkie procesy produkcyjne oraz procesy spalania paliw ( w szczególności paliw stałych). Można wyszczególnić pięć głównych kategorii źródeł emisji pyłów, należą do nich: energetyka zawodowa, energetyka przemysłowa, technologie przemysłowe, inne źródła stacjonarne rozumiane jako kotłownie i paleniska domowe oraz źródła mobilne [3]. Największe ilości pyłów trafiają do powietrza z takich gałęzi przemysłu jak: energetyka, przemysł chemiczny, wydobywczy, metalurgiczny oraz budowlany. Oczyszczanie gazów z pyłów jest koniecznością w wielu różnorodnych procesach, do których należą między innymi:
• wytwarzanie cementu,
• hutnictwo metali żelaznych i nieżelaznych,
• obróbka metalu, drewna, tworzyw sztucznych itp.,
• lakierowanie, klejenie, polerowanie,
• produkcja nawozów sztucznych,
• spalanie paliw stałych,
• instalacje wentylacyjne i klimatyzacyjne [4].
Pyły z procesów spalania
Paliwa energetyczne stosowane w polskiej energetyce to: węgiel kamienny i brunatny, ropa naftowa i gaz ziemny. Paliwa stałe, obok głównych składników takich jak węgiel, wodór i siarka, zawierają również niepalne składniki mineralne, które w czasie spalania tworzą żużel i pyły. Mogą one ulegać dalszemu mechanicznemu rozdrobnieniu, tworząc pyły dyspersyjne. Na skutek wysokich temperatur towarzyszących procesowi spalania składniki mineralne zawarte w paliwie częściowo odparowują a następnie sublimują. Produkty tych przemian są unoszone wraz z gazem spalinowym i po obniżeniu temperatury kondensują, w wyniku czego powstają pyły koloidalne. Ilość i charakterystyka pyłów powstałych w czasie spalania paliwa ciekłego zależy od rodzaju użytego paliwa oraz warunków, w jakich zachodziło spalanie. Pyły powstałe w wyniku spalania paliw energetycznych zawierają różnorodne substancje chemiczne m. in. wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) oraz metale ciężkie jak: beryl, ołów, cynk i inne [1].
Pyły z procesów przemysłowych oraz źródeł mobilnych
Emisja zanieczyszczeń z tych źródeł jest uzależniona od rodzaju przemysłu i stosowanej w zakładach technologii. Zakłady pracujące według starych technologii wytwarzają szczególnie dużo tego rodzaju zanieczyszczeń.
Jednym z największych źródeł emisji pyłu do powietrza jest przemysł materiałów budowlanych, a w szczególności cementowy i wapienniczy. Źródłami zapylenia są głównie procesy kruszenia, mielenia i transportu. Dalszymi źródłami są suszarki, piece cementowe oraz młyny. Emisja pyłu cementowego, przy prawidłowej produkcji cementu powinna wynosić 1%.
Kolejnym dużym źródłem emisji pyłów jest przemysł metalurgiczny, a dokładniej procesy takie jak: przygotowanie rud metalu, transport, kruszenie, mielenie i prażenie. Koksownie węgla są również bardzo uciążliwym źródłem zanieczyszczenia powietrza, ponieważ pyły i gazy powstające przy wypychaniu koksu z komór zagrażają zdrowiu pracowników i okolicznych mieszkańców. Przemysł metalurgiczny emituje także pyły zawierające metale ciężkie jak: ołów, miedź, żelazo, cynk i kadm.
Pojazdy samochodowe wytwarzają pyły w wyniku spalania paliwa w silnikach jak również powodują wzrost zapylenia przez powtórne porywanie pyłów z powierzchni jezdni. Dodatkowo pyły powstają w wyniku ścierania się opon i klocków hamulcowych [1].
Wpływ źródła emisji na właściwości pyłu
Rodzaj procesu, w wyniku którego powstały pyły ma wpływ na ich ziarnistość i zróżnicowany skład chemiczny. Z kolei rozkład frakcyjny oraz skład pyłów są czynnikami decydującymi w doborze rodzaju instalacji odpylającej oraz mają istotny wpływ na skuteczność samego procesu odpylania.
Gazy przemysłowe charakteryzują się występowaniem pyłów o bardzo zróżnicowanej ziarnistości, która wynika z rodzaju procesu wytwarzającego pył oraz z prędkości gazu, który unosi pył z miejsca powstania. W praktyce rozmiar ziaren pyłu należy do przedziału od 0,001 µm do 1000 µm. Źródłem najgrubszych pyłów są procesy mechanicznej obróbki, tj.: cięcie, szlifowanie, spalanie grubych sortymentów węgla w kotłach rusztowych i fluidalnych, z kolei najdrobniejsze ziarna powstają w wyniku procesów chemicznych, przy lakierowaniu i polerowaniu powierzchni oraz przy spalaniu pyłu węglowego w kotłach węglowych [4].
2. Wskaźniki emisji zanieczyszczeń do powietrza
Wskaźniki emisji są opracowywane w celu określenia ilości zanieczyszczeń, które dostają się do powietrza atmosferycznego w wyniku procesów technologicznych. Wskaźniki emisji zanieczyszczeń są ustalane dla większości typowych procesów produkcyjnych w różnych gałęziach przemysłu. Określają one typowe ilości zanieczyszczeń, o największym znaczeniu dla środowiska, które są emitowane w wyniku danego procesu, wyrażone w jednostkach masy danego zanieczyszczenia na jednostkę czasu, produktu, lub efektu użytecznego, jednostkę spalonego paliwa bądź zużytej energii [4].
Wskaźniki emisji z procesów spalania paliw są odniesione do jednostki surowca bądź jednostki energii uzyskanej w wyniku spalania oraz dotyczą konkretnej technologii i umożliwiają oszacowanie ładunku (również planowanego) zanieczyszczeń emitowanych do powietrza na podstawie bilansowania surowców. Natomiast wskaźniki emisji z procesów produkcyjnych są odniesione do jednostki produktu. Pozwalają na określenie ilości składników szkodliwych emitowanych w przeciętnych warunkach procesu produkcyjnego, przy znanej jego wydajności, zależnie od sformułowania jednostki miary wskaźnika. Wskaźniki te mogą dotyczyć konkretnej technologii, lecz ich zasadniczą funkcją jest stworzenie narzędzia, dzięki któremu możliwe jest porównanie wartości emisji zanieczyszczeń do powietrza przypadającej na jednostkę uzyskanego produktu z użyciem różnych technologii produkcji. Wskaźniki emisji odniesione do jednostki produktu są powiązane ze standardami emisyjnymi: BAT – Best Available Technique (najlepsze dostępne techniki) [2].
W niniejszej artykule dokonano przeglądu wskaźników emisji w zależności od dostępnych źródeł informacji na temat ich wartości oraz zakresu stosowania.
Poradnik inwentaryzacji emisji zanieczyszczeń do powietrza
Kompleksowych informacji o wskaźnikach emisji dostarcza Poradnik inwentaryzacji emisji zanieczyszczeń do powietrza opublikowany przez Europejską Agencję Środowiska (EMEP/EEA air pollutant emission inventory guidebook 2013), dostępny na stronie internetowej EEA w zakładce publikacje.
Poradnik ten ma służyć ujednoliceniu systemów inwentaryzacji emisji w skali międzynarodowej. Wskaźniki emisji są obszernie opracowane osobno dla każdego ze źródeł emisji, podzielonych na główne kategorie zgodnie z systematyką przyjętą w systemie CORINAIR:
1. Procesy spalania w produkcji energii oraz transformacji energii (energetyka zawodowa).
2. Procesy spalania w przemyśle (energetyka przemysłowa).
3. Procesy spalania paliw w ciepłowniach i kotłowniach (inne niestacjonarne źródła spalania).
4. Procesy produkcyjne (technologie przemysłowe), należą do nich pozostałe procesy, oprócz spalania paliw.
5. Transport drogowy i inny (źródła mobilne) obejmujący poza transportem drogowym również kolejowy, wodny śródlądowy, rolniczy, a także lotniczy i morski.
6. Zagospodarowanie i unieszkodliwiane odpadów.
7. Gospodarka rolna.
Metodyka przyjęta w Poradniku przewiduje szacowanie emisji na trzech poziomach zaawansowania. Poziom pierwszy, podstawowy zaleca stosowanie wskaźników emisji, które reprezentują „typowe” lub „przeciętne” warunki procesu, niezależne od rodzaju stosowanej technologii. W poziomie drugim – średniozaawansowanym, wskaźniki emisji odnoszą się do określonej technologii, z kolei poziom trzeci wymaga szczegółowych danych dotyczących obiektu, z którego odbywa się emisja [5].
W tabeli 1. przedstawiono zestawienie substancji zanieczyszczających, dla których opracowywane są wskaźniki emisji z danych procesów, wraz ze wskazaniem miejsca w Poradniku gdzie należy szukać informacji na temat ich wartości. W wykazie postanowiono ograniczyć się do domyślnych wskaźników (poziom pierwszy), gdyż w większości przypadków wskaźniki odnoszą się do tych samych substancji niezależnie od stosowanej technologii.
Tabela 1. Wykaz wskaźników z „Poradnika inwentaryzacji
emisji zanieczyszczeń do powietrza 2013″ (EMEP/EEA)
www.eea.europa.eu/publications/emep-eea-guidebook-2013
Proces | Substancje zanieczyszczające, dla których określane są wskaźniki emisji | Źródło informacji |
1. Energetyka zawodowa | Podrozdział 1.A.1 | |
Elektrownie i elektrociepłownie | Podrozdział 1.A.1.a | |
Spalanie węgla kamiennego | NOx, CO, NMLZO, SOx, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCB, PCDD/F, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren, HCB | Tabela 3-2 |
Spalanie węgla brunatnego | NOx, CO, NMLZO, SOx, TSP, PM10, PM2,5, Pb, Cd, Hg As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCDD/F, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3_c)piren, | Tabela 3-3 |
Spalanie paliw gazowych | NOx, CO, NMLZO, SOx, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCDD/F, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3_c)piren | Tabela 3-4 |
Spalanie ciężkiego oleju opałowego | NOx, CO, NMLZO, SOx, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCDD/F, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3_c)piren, | Tabela 3-5 |
Spalanie oleju napędowego | NOx, CO, NMLZO, SOx, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCDD/F, indeno(1,2,3_c)piren, | Tabela 3-6 |
Spalanie biomasy | NOx, CO, NMLZO, SOx, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCB, PCDD/F, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3_c)piren, HCB | Tabela 3-7 |
Rafinerie | Podrozdział 1.A.1.b | |
Spalanie gazu rafineryjnego | NOx, CO, NMLZO, SOx, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren | Tabela 4-2 |
Przemiany paliw stałych | Podrozdział 1.A.1.c | |
Produkcja koksu | NOx, CO, NMLZO, SOx, TSP, PM10, PM2,5, Pb, Cd, As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCDD/F, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren | Tabela 5-1 |
2. Energetyka przemysłowa | Podrozdział 1.A.2 | |
Spalanie w przemyśle | ||
Spalanie paliw stałych | NOx, CO, NMLZO, SOx, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCB, PCDD/F, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren, HCB | Tabela 3-2 |
Spalanie paliw gazowych | NOx, CO, NMLZO, SOx, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCDD/F, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren | Tabela 3-3 |
Spalanie paliw ciekłych | NOx, CO, NMLZO, SOx, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCDD/F, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren | Tabela 3-4 |
Spalanie biomasy | NOx, CO, NMLZO, SOx, NH3, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCB, PCDD/F, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren, HCB | Tabela 3-5 |
Produkcja metali | Podrozdział 1.A.2.a,b | |
Produkcja stali i żelaza | NOx, CO, SOx Tabele: od 3-7 do 3-11 | |
Pierwotna produkcja miedzi | NOx, SOx | Tabela 3-12 |
Wtórna produkcja miedzi | NOx, CO, SOx | Tabela 3-13 |
Pierwotna produkcja ołowiu | SOx | Tabela 3-14 |
Wtórna produkcja ołowiu | NOx, SOx | Tabela 3-15 |
Pierwotna produkcja cynku | SOx | Tabela 3-16 |
Wtórna produkcja cynku | NOx, SOx | Tabela 3-17 |
Wtórna produkcja aluminium | NOx, SOx | Tabela 3-18 |
Produkcja niklu | SOx | Tabela 3-19 |
Produkcja magnezu | NOx, SOx | Tabela 3-20 |
Produkcja tlenku glinu | NOx, CO, SOx | Tabela 3-21 |
Przemysł mineralny | Podrozdział 1.A.2.f | |
Produkcja gipsu | NOx | Tabela 3-22 |
Produkcja wapna | NOx, CO, SOx | Tabela 3-23 |
Produkcja cementu | NOx, CO, NMLZO, SOx, Pb, Cd, Hg As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCB, PCDD/F, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren, HCB | Tabela 3-24 |
Produkcja asfaltu | NOx, CO, SOx | Tabela 3-25 |
Produkcja szkła | NOx, CO, SOx | Tabela 3-26 |
Produkcja wełny mineralnej | NOx, CO, SOx | Tabela 3-27 |
Produkcja cegieł i płytek | NOx, CO, SOx | Tabela 3-28 |
Produkcja ceramiki wysokiej jakości | NOx, CO, SOx | Tabela 3-29 |
Produkcja glazury | NOx, CO, SOx | Tabela 3-30 |
3. Niestacjonarne źródła spalania | Podrozdział 1.A.4. | |
Spalanie w sektorze mieszkaniowym | Podrozdział 1.A.4.b | |
Spalanie węgla kamiennego i brunatnego | NOx, CO, NMLZO, SOx, NH3, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCB, PCDD/F, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren, HCB | Tabela 3-3 |
Spalanie paliw gazowych | NOx, CO, NMLZO, SOx, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCDD/F, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren, HCB | Tabela 3-4 |
Spalanie paliw ciekłych | NOx, CO, NMLZO, SOx, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCDD/F, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren, | Tabela 3-5 |
Spalanie biomasy | NOx, CO, NMLZO, SOx, NH3, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCB, PCDD/F, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren, HCB | Tabela 3-6 |
Spalanie w sektorze komunalnym, rolnictwie, leśnictwie i in. | Podrozdział 1.A.4.a,c | |
Spalanie węgla kamiennego i brunatnego | NOx, CO, NMLZO, SOx, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCB, PCDD/F, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren, HCB | Tabela 3-7 |
Spalanie paliw gazowych | NOx, CO, NMLZO, SOx, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCDD/F, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren | Tabela 3-8 |
Spalanie paliw ciekłych | NOx, CO, NMLZO, SOx, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCDD/F, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren, | Tabela 3-9 |
Spalanie biomasy | NOx, CO, NMLZO, SOx, NH3, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCB, PCDD/F, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren, HCB | Tabela 3-10 |
4. Technologie przemysłowe | ||
Przemysł mineralny | Podrozdział 2.A | |
TSP, PM10, PM2,5, sadza |
Podrozdział 2.A.1 |
|
Produkcja wapna | TSP, PM10, PM2,5, sadza | Podrozdział 2.A.2 |
Produkcja szkła | TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg, As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn | Podrozdział 2.A.3 |
Wydobycie kopalin innych niż węgiel | TSP, PM10, PM2,5 | Podrozdział 2.A.5.a |
Prace budowlane i rozbiórkowe | TSP, PM10, PM2,5 | Podrozdział 2.A.5.b |
Magazynowanie i transport produktów mineralnych | TSP, PM10, PM2,5 | Podrozdział 2.A.5.c |
Przemysł chemiczny | Podrozdział 2.B | |
Produkcja amoniaku | NOx, CO, NH3 | Tabela 3-2 |
Produkcja kwasu azotowego | NOx | Tabela 3-3 |
Produkcja kwasu adypinowego | NOx, CO | Tabela 3-4 |
Produkcja węglika wapna | TSP | Tabela 3-5 |
Produkcja sody | CO, NH3, TSP | Tabela 3-6 |
Hutnictwo metali | Podrozdział 2.C | |
Produkcja żelaza i stali | NMLZO, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg, As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCB, PCDD/F, WWA łącznie, HCB | Podrozdział 2.C.1 |
Produkcja aluminium | NOx, CO, SOx, TSP, PM10, PM2,5, sadza, PCDD/f, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren | Podrozdział 2.C.3 |
Produkcja ołowiu | TSP, PM10, PM2,5, Pb, Cd, Hg, As, Zn, PCB, PCDD/F | Podrozdział 2.C.5 |
Produkcja cynku | TSP, PM10, PM2,5, Pb, Cd, Hg, Zn, PCB, PCDD/F | Podrozdział 2.C.6 |
Produkcja miedzi | TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg, As, Cr, Cu, Ni, PCB, PCDD/F | Podrozdział 2.C.7.a |
Produkcja niklu | SOx, TSP, Ni | Podrozdział 2.C.7.b |
Produkcja innych metali | TSP | Podrozdział 2.C.7.c |
Inne procesy | ||
Magazynowanie i transport wyrobów metalowych | TSP, PM10, PM2,5 | Podrozdział 2.C.7.d |
Użycie rozpuszczalników | NMLZO, Hg | Podrozdział 2.D.3.a |
Użycie farb i lakierów | NMLZO | Podrozdział 2.D.3.d |
Przemysł celulozowo-papierniczy | NOx, CO, NMLZO, SO2, TSP, PM10, PM2,5, sadza | Podrozdział 2.H.1 |
Przemysł spożywczy | NMLZO | Podrozdział 2.H.2 |
Obróbka drewna | TSP | Podrozdział 2.I |
5. Transport drogowy i inny | ||
Lotnictwo | Podrozdział 1.A.3.a | |
Samoloty zasilane paliwem lotniczym | SO2, CO2, NOx, NMLZO, CH4, N2O, PM2,5 | Tabela 3-3 |
Samoloty zasilane benzyną lotniczą | NOx, CO, NMLZO, TSP, PM10, PM2,5,SO2 | Tabela 3-4 |
Transport drogowy | Podrozdział 1.A.3.b | |
Różne typy pojazdów zasilane benzyną, LPG lub olejem napędowym | CO, NMLZO, NOx, PM, N2O, NH3, indeno(1,2,3-cd)piren, benzo(k)fluoranten, benzo(b)fluoranten, benzo(a)piren, Pb, CO2 | Tabele od 3-5 do 3- 12 |
Zużycie hamulców | TSP, PM10, PM2,5 | Podrozdział 1.A.3.b.vi-vii Tabela 3-1 |
Zużycie nawierzchni | TSP, PM10, PM2,5 | Podrozdział 1.A.3.b.vi-vii Tabela 3-2 |
Transport kolejowy | Podrozdział 1.A.3.c | |
Lokomotywy spalinowe | NOx, CO, NMLZO, NH3, TSP, PM10, PM2,5, Cd, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, benzo(a)piren, CO2, benzo(a)antracen, dibenzo(a,h)antracen | Tabela 3-1 |
Żegluga | Podrozdział 1.A.3.d | |
Statki zasilane olejem napędowym lub żeglugowym | NOx, CO, NMLZO, SOx, TSP, PM10, PM2,5, Pb, Cd, Hg, As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCB, PCDD/F, HCB | Tabela 3-1 i 3-2 |
Statki zasilane benzyną | NOx, CO, NMLZO, SOx, TSP, PM10, PM2,5 | Tabela 3-3 |
Nie drogowe źródła mobilne | Podrozdział 1.A.4 | |
Maszyny zasilane olejem napędowym lub benzyną | CH4, CO, CO2, N2O, NH3, NMLZO, NOx, PM10, PM2,5, TSP | Tabela 3-1 |
6. Zagospodarowanie i unieszkodliwianie odpadów | ||
Usuwanie odpadów stałych na lądzie | NMLZO, TSP, PM10, PM2,5 | Podrozdział 5.A |
Kompostowanie | NH3 | Podrozdział 5.B.1 |
Spalanie odpadów komunalnych | NOx, CO, NMLZO, SO2, NH3, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg, As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCB, PCDD/F, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren, HCB | Podrozdział 5.C.1.a |
Spalanie odpadów przemysłowych w tym niebezpiecznych | NOx, CO, NMLZO, SO2, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Pb, Cd, Hg, As, Ni, PCDD/F, WWA (łącznie), HCB | Podrozdział 5.C.1.b |
Spalanie odpadów medycznych | NOx, CO, NMLZO, SO2, TSP, sadza, Pb, Cd, Hg, As, Cr, Cu, Ni, PCB, PCDD/F, WWA (łącznie), HCB | Podrozdział 5.C.1.b.ii |
Otwarte spalanie odpadów | CO, NOx, SO2, NMLZO, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Cr, Cu, Zn, As, Se, Pb, Cd, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, benzo(a)piren, PCDD/F | Podrozdział 5.C.2 |
Gospodarka ściekami | NMLZO | Podrozdział 5.D |
7. Rolnictwo | ||
Gospodarka nawozami organicznymi pochodzącymi z chowu zwierząt | NH3, NO, NMLZO, TSP, PM10, PM2,5 | Podrozdział 3.B Tabele od 3-1 do 3-4 |
Uprawa roślin | NMLZO, NH3, PM10, PM2,5, NO | Podrozdział 3.D |
Wypalanie ściernisk | NOx, CO, NMLZO, NH3, TSP, PM10, PM2,5, sadza, Cd, Hg, As, Cr, Cu, Ni, Se, Zn, PCDD/F, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren | Podrozdział 3.F |
Materiały informacyjno-instruktażowe Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa
Wskaźniki emisji z procesu spalania paliw zostały opracowane przez Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz wydane w 1996r. pod postacią materiałów informacyjno–instruktażowych ( seria 1/96, kwiecień 1996r). W materiałach tych można znaleźć wartości następujących wskaźników emisji, które są zróżnicowane ze względu na parametry techniczne źródła oraz rodzaj stosowanego paliwa:
a) Wskaźniki unosu substancji zanieczyszczających powstających przy energetycznym spalaniu węgla kamiennego w [kg/Mg paliwa] – dla SO2, NO2, CO, CO2, pyłu, sadzy i benzo-a-pirenu.
b) Wskaźniki unosu substancji zanieczyszczających powstających przy energetycznym spalaniu koksu [kg/Mg paliwa] – dla SO2, NO2, CO, CO2 i pyłu.
c) Wskaźniki unosu substancji zanieczyszczających powstających przy energetycznym spalaniu paliw ciekłych w [kg/m3 paliwa] – dla SO2, NO2, CO, CO2 i pyłu.
d) Wskaźniki unosu substancji zanieczyszczających powstających przy energetycznym spalaniu gazu ziemnego wysokometanowego w [kg/106 m3 gazu] – dla SO2, NO2, CO, CO2 i pyłu.
e) Wskaźniki unosu substancji zanieczyszczających powstających przy energetycznym spalaniu gazu ziemnego zaazotowanego w [kg/106 m3 gazu] – dla SO2, NO2, CO, CO2 i pyłu [6].
Materiały opracowane przez Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE)
Dla kotłów o nominalnej mocy do 5 MW można stosować wskaźniki opracowane przez Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE), które zostały opracowane w celu ułatwienia podmiotom korzystającym ze środowiska ustalenie rodzajów i ilości poszczególnych emitowanych zanieczyszczeń na potrzeby raportu do Krajowej bazy. Wskaźniki w zależności od rodzaju spalanego paliwa odnoszą się dla wybranych substancji:
a) Wskaźniki emisji dla węgla kamiennego, koksu oraz paliw płynnych (lekki olej opałowy,ciężki olej opałowy) wskaźniki określono w [g/Mg paliwa] – dla: SOx/SO2, NOx/NO2, CO, CO2, pyłu zawieszonego całkowitego (TSP), benzo(a)pirenu;
b) Wskaźniki emisji dla drewna wyrażone są w [g/Mg drewna] – dla: SOx/SO2, NOx/NO2, CO, CO2, pyłu zawieszonego całkowitego (TSP);
c) Wskaźniki emisji dla gazu ziemnego wyrażono w [g/m3 gazu] – dla: SOx/SO2, NOx/NO2, CO, CO2, pyłu zawieszonego całkowitego (TSP) [7].
Literatura
[1] Anigacz W., Zakowicz E. Ochrona środowiska. Wyd. Politechnika Opolska, Opole 2003.
[2] Bagieński Z. Systemy ochrony powietrza. Wyd. Fundacja na rzecz Rozwoju Politechniki Poznańskiej, Poznań 2003
[3] Mazur M. Systemy ochrony powietrza. Wyd. AGH, Kraków 2004.
[4] Nadziakiewicz J. Źródła zanieczyszczenia powietrza i metody oczyszczania gazów z zanieczyszczeń pyłowych i gazowych. WSEiA, Bytom 2005.
[5] Poradnik inwentaryzacji emisji zanieczyszczeń do powietrza (EMEP/EEA air pollutant emission inventory guidebook 2013)
www.eea.europa.eu/publications/emep-eea-guidebook-2013
[6] Wskaźniki emisji substancji zanieczyszczających do powietrza z procesów energetycznego spalania paliw – materiały informacyjno-instruktażowe MOŚZNiL, Warszawa 1996.
www.energia.eco.pl/SROD/WSKAZ.HTM
[7] Wskaźniki emisji zanieczyszczeń ze spalania paliw, kotły o nominalnej mocy cieplnej do 5 MW – materiały KOBiZE, Warszawa 2013.
www.kobize.pl/materialy-do-pobrania.html